25. ŚWIĘTOKRZYSKIE DNI MUZYKI
Patronat honorowy:
MINISTERSTWO KULTURY i DZIEDZICTWA NARODOWEGO
MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
WOJEWODA ŚWIĘTOKRZYSKI
PREZYDENT MIASTA KIELCE
INAUGURACJA
KRZYSZTOF PENDERECKI – PORTRET KOMPOZYTORA
CHÓR POLSKIEGO RADIA W KRAKOWIE
SZYMON WYRZYKOWSKI przygotowanie chóru
ORKIESTRA SYMFONICZNA FŚ
KRZYSZTOF PENDERECKI dyrygent
MACIEJ TWOREK asystent dyrygenta
BARBARA SCHABOWSKA słowo o muzyce
K. PENDERECKI
Hymn do Św. Wojciecha na chór mieszany i orkiestrę
Agnus Dei na chór a cappella
Stabat Mater na chór a cappella
Hymn do Św. Daniela na chór mieszany i orkiestrę
II Symfonia (pierwsze wykonanie w Kielcach)
Nasz wiosenny – jubileuszowy, bowiem mija właśnie 25 lat – festiwal Świętokrzyskie Dni Muzyki rozpoczynamy od niecodziennego wydarzenia. W roli kompozytora i dyrygenta w jednej osobie wystąpi jeden z najwybitniejszych twórców muzyki współczesnej (paradoksalnie wielu nazywa go „Klasykiem XX wieku”) – Krzysztof Penderecki. Podczas uroczystego wieczoru Mistrz swoimi dziełami wprowadzi słuchaczy w czas i przestrzeń głownie sakralną. Zabrzmi zatem muzyka pełna refleksji, melodyjna i wciągająca, urzekająca pięknem acappellowego brzmienia, niekiedy kojarzącego się z liturgią prawosławia, lub z oszczędną rolą orkiestry i mocą zespolonych głosów.
W programie koncertu pomieszczono dwa mające wiele wspólnego hymny – do Św. Wojciecha i do Św. Daniela. Oba mają podobną obsadę, są utworami okolicznościowymi, powstały w tym samym 1997 roku, a ich podstawą są dawne teksty liturgiczne. Hymn do św. Wojciecha napisany został z okazji 1000-lecia Gdańska i sławi patrona miasta. Główny akcent położony jest na tekst podawany w sposób prosty z zachowaniem łacińskiego iloczasu i intonacji, partie instrumentalne służą dopełnieniu głosów. Hymn do Św. Daniela powstał na uroczystość 850-lecia założenia Moskwy. Dzieło, ze staro-cerkiewno-słowiańskim tekstem, opiewa wielkość pierwszego księcia Moskwy, imponuje rozmachem i potęgą brzmienia (szczególnie finał z dzwonami cerkiewnymi).
Z kolei Agnus Dei oraz Stabat Mater przez długi czas wiodły samodzielny żywot, nim zostały włączone przez kompozytora do większych całości: pierwsze stało się piątą częścią Polskiego Requiem, natomiast drugie Penderecki wcielił do Pasji wg św. Łukasza. Dzieła przeznaczone na chór a cappella, bardzo ekspresyjne, przepełnione smutkiem, z dramaturgicznym przebiegiem, ale w ostatnich częściach niosące promyk nadziei.
Uroczysty wieczór zamknie II Symfonia określana jako postromantyczna, nawiązująca do symfoniki Bruknera, Mahlera, Sibeliusa i Szostakowicza. Swoją polską premierę miała podczas Warszawskiej Jesieni w słynnym roku 1981. Utwór posępny i dramatyczny, a jednak słucha się go z zapartym tchem.
KRZYSZTOF PENDERECKI
Kompozytor i dyrygent, fascynująca, renesansowa osobowość. Urodził się w 1933 w Dębicy. Pochodzi z wielokulturowej rodziny, w jego drzewie genealogicznym znajdziemy korzenie ormiańsko-niemiecko-polskie. Dziadek kompozytora był niemieckim ewangelikiem; babcia pochodziła ze Stanisławowa i była Ormianką. Swoją przygodę z muzyką Penderecki rozpoczął na prywatnych lekcjach gry na fortepianie, z których szybko zrezygnował na rzecz skrzypiec. Na studia wyjechał do Krakowa. Studiował kompozycję prywatnie u Franciszka Skołyszewskiego, a następnie u Artura Malawskiego i Stanisława Wiechowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. W 1958 został wykładowcą kompozycji na swojej macierzystej uczelni, od 1972 do 1987 pełnił funkcję rektora. W 1959 na II Konkursie Młodych Kompozytorów Związku Kompozytorów Polskich zdobył I, II i III nagrodę za Strofy na sopran, głos recytujący i 10 instrumentów, Emanacje na dwie orkiestry smyczkowe oraz Psalmy Dawida na chór mieszany, instrumenty strunowe i perkusję. Partyturę Strof, wykonanych na Festiwalu Warszawska Jesień tego samego roku, zabrał po koncercie niemiecki wydawca Herman Moeck. Wkrótce utwór był grany w całej Europie, a Penderecki otrzymał zamówienie od słynnego festiwalu w Donaueschingen. W 1961 za utwór 8,37 (który obecnie nosi tytuł Tren Ofiarom Hiroszimy i nadają go wszystkie stacje radiowe na świecie) otrzymał nagrodę Tribune Internationale des Compositeurs UNESCO w Paryżu. Penderecki staje się czołowym przedstawicielem awangardy muzycznej tamtych czasów. Swoją pierwszą Symfonię kompozytor napisał w 1973, prawykonanie odbyło się tego samego roku w Peterbourough pod dyrekcją Pendereckiego, wykonała ją London Symphony Orchestra. W swoich kolejnych Symfoniach Penderecki zrywał z językiem awangardowym, zaprzestał sonorystycznych poszukiwań.
Dorota Szwarcman nazwała muzykę Pendereckiego „muzyką moralnego szantażu”', a Andrzej Chłopecki mówił o „sacro polo”.
Kompozytor napisał muzykę do jednego filmu długometrażowego Rękopis znaleziony w Saragossie Hassa, ale wielu twórców używało muzyki wcześniej skomponowanej przez Pendereckiego, dzięki temu możemy ją usłyszeć między innymi w Lśnieniu Kubricka, Egzorcyście Friedkina i Masce braci Quay.
W latach 1987-90 był dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej, od 1993 jest dyrektorem artystycznym Festival Casals w San Juan w Puerto Rico, od 1997 dyrektorem muzycznym Sinfonia Varsovia, od 1998 doradcą Beijing Music Festival w Pekinie. W latach 1968-70 był stypendystą Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) w Berlinie.
Kompozytor dokonał wielu nagrań, dyrygował renomowanymi orkiestrami na świecie.
Otrzymał wiele nagród i odznaczeń, jest doktorem honoris causa licznych uczelni. W 1997 opublikował książkę Labirynt czasu. Pięć wykładów na koniec wieku.
SZYMON WYRZYKOWSKI
Kształcił się u wybitnych mistrzów batuty: dyrygenturę chóralną studiował pod kierunkiem prof. Jana Szyrockiego (AM Szczecin), dyrygenturę symfoniczno-operową pod kierunkiem prof. Antoniego Wita (UMFC Warszawa), u którego odbył też studia doktoranckie. Prowadzi aktywną działalność koncertową z polskimi chórami i orkiestrami.
Jest dyrektorem artystycznym i jednym z założycieli Stowarzyszenia Mozart 2003, z którym zorganizował i wykonał ponad sześćdziesiąt koncertów oratoryjnych w Polsce i na Ukrainie. Jest dyrygentem cyklu corocznych prawykonań utworów oratoryjnych młodych kompozytorów polskich. Od 2006 obejmuje stanowisko dyrektora artystycznego Chóru Akademickiego im. prof. Szyrockiego ZUT w Szczecinie (dawniej Chór Akademicki Politechniki Szczecińskiej), z którym koncertował w całej Europie i Ameryce Płd. Pod kierunkiem Szymona Wyrzykowskiego zespół zdobywa liczne nagrody na międzynarodowych konkursach. Wraz z CAPS podjął się nagrania dzieł wszystkich Marka Jasińskiego. Od 2012 jest jednym z dyrygentów Międzynarodowej Akademii Chóralnej In terra pax, a od 2014 jej dyrektorem artystycznym. Wyróżniony odznaczeniami: Srebrny Krzyż Zasługi Prezydenta RP „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Srebrna Odznaka Honorowa Gryfa Zachodniopomorskiego. Od listopada 2015 pełni funkcję kierownika artystycznego Chóru Polskiego Radia.
MACIEJ TWOREK
W krakowskiej Akademii Muzycznej studiował fortepian w klasie prof. Jana Hoffmana, chóralistykę na Wydziale Wychowania Muzycznego oraz dyrygenturę na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki w klasie prof. Józefa Radwana. Brał udział w dyrygenckich kursach mistrzowskich prowadzonych przez Helmutha Rillinga, Rogera Norringtona i Kurta Masura. Jako asystent współpracował z Valerym Giergievem i Lorinem Maazelem. Otrzymał wyróżnienie w II Ogólnopolskim Konkursie Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego w Białymstoku. W latach 2005-2012 był dyrygentem Capelli Cracoviensis gdzie pełnił również funkcję zastępcy dyrektora. Obecnie jest wykładowcą w krakowskiej Akademii Muzycznej. Współpracował z wieloma zespołami. W 2002 rozpoczął trwającą do dzisiaj dyrygencką współpracę z Krzysztofem Pendereckim. Jej owocem było m. in. przygotowanie zespołów Opery Narodowej do europejskiego prawykonania pod dyrekcją kompozytora jego VIII Symfonii. Od 2010 opiekę impresaryjną nad artystą sprawuje Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena.
BARBARA SCHABOWSKA
Dziennikarka radiowa, absolwentka filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Współpracuje z Ruchem Muzycznym, w lecie prowadzi koncerty pod pomnikiem Chopina w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Pracuje w Programie 2 Polskiego Radia.