Trzy wiedźmy przepowiadają Makbetowi przyszłość: zostanie królem, choć jego potomkowie nie odziedziczą tronu. To zdarzenie wzbudza w Makbecie i jego żonie chore nadzieje, bo przecież król Szkocji żyje... Ręce obojga małżonków wielokrotnie splamią się krwią, losu jednak nie da się oszukać. Dramaty Shakespeare’a inspirowały wielu kompozytorów. Verdi, sięgając po nie, stworzył prawdziwe arcydzieła: Makbet, Otello i Falstaff.
Nowojorski Makbet wraca na ekrany kin świata po raz drugi. Oglądaliśmy go w 2008 roku (była to pierwsza transmisja w Polsce). W role Makbeta i jego żony wcielili się wtedy Željko Lučić i Maria Guleghina. Serbski baryton znów będzie żądnym władzy tyranem, a drapieżną Lady Makbet – Rosjanka Anna Netrebko, która do tej pory kreowała postacie delikatnych dziewcząt lub prawych heroin. W wywiadzie przeprowadzonym przed premierą artystka opowiedziała o swojej rozmowie z narzeczonym – tenorem Metropolitan, Yusifem Eyvazovem. Zapytała go, co myśli o jej występie jako morderczej Lady Makbet: „Właśnie widziałem zupełnie inną kobietę… i mam nadzieję, że nie masz nic w sobie z tej postaci. Bo tam na scenie jesteś okropną osobą."
Gwiazdorską obsadę dopełniają maltański tenor Joseph Calleja w partii Makdufa i Niemiec René Pape jako szlachetny Banko. Surrealistyczna inscenizacja tego wspaniałego muzycznego dramatu, którym zadyryguje Włoch Fabio Luisi, jest dziełem angielskiego reżysera Adriana Noble’a.

Przedstawienie w języku oryginału (włoskim) z napisami w językach polskim i angielskim.
Przedstawienie trwa około 3 godzin i 15 minut (w tym 1 przerwa).

Ceny biletów – 40 zł.


Treść opery
w opracowaniu reżysera

AKT PIERWSZY
Scena 1. Pole bitwy
Scena 2. Zamek Makbeta

AKT DRUGI
Scena 1. Zamek Makbeta
Scena 2. Przed zamkiem Makbeta
Scena 3. Sala bankietowa w zamku Makbeta

przerwa

AKT TRZECI
Sala bankietowa w zamku Makbeta

AKT CZWARTY
Scena 1. Na granicy ze Szkocją
Scena 2. Zamek Makbeta
Scena 3. Las Birnam



AKT PIERWSZY

Szkocja. Makbet i Banko, dowódcy szkockiej armii, spotykają grupę wiedźm, które twierdzą, że znają przyszłość. Przepowiadają Makbetowi, że zostanie tanem Kawdoru i królem Szkocji. Banko zaś słyszy od tych dziwnych kobiet, że będzie ojcem królów. Dwaj rycerze spróbują dowiedzieć się czegoś więcej, ale wiedźmy znikają. Nadjeżdżają posłańcy z wiadomością, że Dunkan, król Szkocji, mianował Makbeta tanem Kawdoru. Pierwsza część proroctwa spełnia się.

Lady Makbet czyta list od męża, w którym ten relacjonuje jej, co usłyszał od wiedźm i co się później wydarzyło. Lady postanawia spełnić swoje ambicje. Przybywa królewski służący i zapowiada, że do zamku przybędzie na nocleg król Dunkan. Gdy zjawia się Makbet, żona namawia go do zamordowania króla. Nadjeżdża Dunkan z orszakiem. Makbet widzi przed sobą sztylet, który zachęca go do mordu. Ta wizja skłania go do podjęcia decyzji: udaje się do sypialni króla, by go zabić. Po powrocie opowiada żonie, w jakie przerażenie wprawiła go ta zbrodnia. Lady mówi mu, że aby spełniła się przepowiednia, on sam musi mieć w sobie więcej odwagi, że musi działać. Sama zaś podrzuca zakrwawiony sztylet śpiącym służącym króla, by to na nich padło podejrzenie. Po tym oboje odchodzą. Rano zjawiają się Banko i szlachcic Makduf, by obudzić króla. To oni odkrywają, że król został zdradziecko zamordowany. Makbet i Lady Makbet, udając przerażenie, przyłączają się do lamentujących zebranych i razem z nimi wzywają Boga, by ten ukarał mordercę króla.



AKT DRUGI

Makbet został władcą Szkocji. Syn Dunkana, Malkolm, uciekł do Anglii, zatem na niego spadają podejrzenia o zabójstwo króla. Makbet i Lady martwią się, że według przepowiedni to dzieci Banka przejmą tron, więc postanawiają pozbyć się i jego, i jego syna – Fleance’a. Makbet planuje podwójne morderstwo; wynajmuje w tym celu skrytobójcę. Lady Makbet ma nadzieję, że dzięki kolejnej zbrodni władza już na zawsze pozostanie w jej i jej męża rękach.

Pod zamkiem mordercy czekają na Banka. Ten pojawia się wraz z synem. Szlachcica ogarnia złowieszcze przeczucie. Mordercy atakują: Banko ginie, ale Fleance’owi udaje się uciec.

Lady Makbet wita znamienitych gości – kwiat Szkocji – na wytwornym przyjęciu wydanym z na cześć nowego króla. Kiedy wznosi toast, Makbet otrzymuje wiadomość, że Banko został zabity, ale jego syn zdołał umknąć. Gdy Makbet spogląda na puste miejsce przy stole, miejsce, które było przeznaczone dla Banka, spostrzega tamże zakrwawioną postać swego towarzysza broni. Przerażająca zjawa zdaje się go oskarżać. Lady Makbet nie jest w stanie uspokoić męża, który jako jedyny widzi zmasakrowane zwłoki Banka. Dworzanie zastanawiają się nad dziwnym zachowaniem króla. Makduf postanawia opuścić kraj, który jest rządzony ręką zbrodniarza.

przerwa


AKT TRZECI

Makbet żąda od wiedźm kolejnych przepowiedni. Te ostrzegają go przed Makdufem, ale obiecują też, że nie zabije go nikt zrodzony z kobiety. Makbet ma być dotąd niepokonany, aż Las Birnamski nie podejdzie pod jego zamek. Makbet widzi kolejne zjawy. Są to przyszli królowie Szkocji. Procesję zamyka zamordowany Banko, ich ojciec i dziad. Przerażony Makbet mdleje. Odnajduje go Lady Makbet. Gdy mąż mówi jej o tym, że wiedźmy kazały mu się strzec Makdufa, oboje postanawiają na wszelki wypadek zabić szlachcica i całą jego rodzinę.



AKT CZWARTY

Na granicy Szkocji z Anglią zjawia się zbiegły wcześniej Makduf. Jego żona i dzieci zostały zabite. Makduf spotyka Malkolma, który właśnie stanął na czele angielskich żołnierzy. Obaj ruszają na Szkocję, by odzyskać tron.

Lady Makbet ma koszmary. Dręczą ją wspomnienia okropności, których dokonała wraz z mężem.

Makbet czeka na przybycie swych wrogów. Zdaje sobie sprawę, że nie będzie mu dane dożyć spokojnej starości. Posłańcy przynoszą wiadomość, że Lady Makbet umarła i że las Birnam wydaje się poruszać. To angielscy żołnierze okryci gałązkami drzew zbliżają się do zamku. Makduf wzywa Makbeta do walki i podczas starcia oświadcza, że nie urodził się z kobiety, bo został przedwcześnie wyjęty z łona matki. Zabija przerażonego Makbeta i ogłasza Malkolma królem Szkocji.



Trzy wiedźmy przepowiadają Makbetowi przyszłość: zostanie królem, choć jego potomkowie nie odziedziczą tronu. To zdarzenie wzbudza w Makbecie i jego żonie chore nadzieje, bo przecież król Szkocji żyje... Ręce obojga małżonków wielokrotnie splamią się krwią, losu jednak nie da się oszukać. Dramaty Shakespeare’a inspirowały wielu kompozytorów. Verdi, sięgając po nie, stworzył prawdziwe arcydzieła: „Makbeta”, „Otella” i „Falstaffa”. Nowojorski „Makbet” wraca na ekrany kin świata po raz drugi. Oglądaliśmy go w 2008 roku (była to pierwsza transmisja w Polsce). W role Makbeta i jego żony wcielili się wtedy Željko Lučić i Maria Guleghina. Serbski baryton znów będzie żądnym władzy tanem, a drapieżną Lady Makbet – Rosjanka Anna Netrebko, która do tej pory kreowała postacie delikatnych dziewcząt lub prawych heroin. Gwiazdorską obsadę dopełniają maltański tenor Joseph Calleja w partii Makdufa i Niemiec René Pape jako szlachetny Banko. Surrealistyczna inscenizacja tego wspaniałego muzycznego dramatu, którym zadyryguje Włoch Fabio Luisi, jest dziełem angielskiego reżysera Adriana Noble’a.



Ze „Słownika mitów i tradycji kultury” Władysława Kopalińskiego

MAKBET (Macbeth) rycerz szkocki. Zabił w 1039 króla Duncana jako uzurpatora tronu, do którego Makbet miał lepsze prawo. Zdobywszy władzę, Makbet okazał się księciem sprawiedliwym, ale stronnicy syna Duncana, Malcolma, wzniecili bunt i zabili Makbeta w 1056; był on tanem (ang. thane hist. ‘baron’) Cromarty (Glamis) i Moray (Cawdor). Na dziejach jego, zawartych w Kronice Holinsheda, oparł Szekspir swoją tragedię Makbet (ok. 1606, wyd. 1623, wyst. pol. 1812), studium strachu, nocy i samozniszczenia. Demoniczne moce budzą w rycerzu Makbecie uśpioną żądzę władzy, przepowiadając mu godności, o jakich świadomie nie marzył, a żona jego, Lady Makbet, w której na wieść o tych proroctwach budzi się mroczna, szatańska potęga zła, nakłania go do pójścia drogą zbrodni aż do końca. Wśród mgieł i ciemności Północy rozwija się nieubłaganie barokowy dramat krwi i grozy, zakończony samobójstwem Lady Makbet i śmiercią Makbeta od miecza Macduffa; por. Duch (Banka); Trzy (Czarownice).
Makbet opera (Florencja 1847; 2. wersja Paryż 1865; wyst. pol. Warszawa 1849) Giuseppe Verdiego, libretto: Francesco M. Piave wg Szekspira.
Poemat symfoniczny, opus 23 (1890), Richarda Straussa.
O b r a z y: J. Reynolds, E. Delacroix („Lady Makbet”), J. B. Corot.
Lady Makbet mceńskiego powiatu zob. Katarzyna (Izmajłowa).

Władysław Kopaliński, „Słownik mitów i tradycji kultury”, s. 640–641, wyd. 4., Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991–1993.



Z komentarza Piotra Kamińskiego

Zmiany wprowadzone przez Verdiego w roku 1865 zmieniają obraz dzieła, które już 20 lat wcześniej było utworem nowatorskim, pełnym dramatycznej siły (…). Jeśli jednak oryginalny „Makbet” był wskrzeszany równie rzadko, co oryginalna wersja „Simona Boccanegry”, przyczyna jest prosta: późniejsze redakcje są… lepsze i niełatwo się z nimi rozstać. Z metafizycznej tragedii Szekspira kompozytor i librecista uczynili dyszący namiętnością romantyczny moralitet w scenerii fantastyczno-historycznej, co odpowiada nie tylko wymogom formy operowej, ale w znacznej mierze i sposobowi, w jaki utwór pojmowano w owych czasach. Czarownice Verdiego przemawiają językiem opery buffa, skojarzonym z krzykliwą instrumentacją, w tonacji minorowej; efekt jest dziwaczny raczej niż przerażający, ale przez to właśnie jest bliski Szekspirowi (…). Nigdy jeszcze Verdi nie traktował brzmienia orkiestry z równą pieczołowitością. Po przepowiedniach Makbet i Banko zostają sami, każdy w swoim kącie, każdy zatrzaśnięty w sobie właściwej muzyce: Makbet od razu na pograniczu histerii, pogrążony w pełnej napięcia deklamacji, Banko rozważny i skupiony (…). Ciekawe wrażenie robi marsz Dunkana, niby napuszony, a przecież zdawkowy, jakby pozostawiony za sceną król należał już do przeszłości. Przychodzi po nim sekwencja morderstwa niesłychana w operowym kontekście owych czasów: monolog Makbeta ze sztyletem, uderzająco wierny oryginałowi, zbrodnia, gorączkowy duet małżonków, wszystko na jednym oddechu, wsparte na precyzyjnej orkiestrze, aż po wejście Makdufa i Banka oraz finałową katastrofę (…).

Zdrowy rozsądek wzbrania oceny tej opery wedle współczesnej („ostatecznej i jedynie słusznej”) wizji Szekspirowskiego świata. Podobnie jak ona, koncepcja Verdiego jest dzieckiem swego czasu, sięgając po normy i kody wyrazowe jemu właściwe. Niczym oryginał, ona także odradza się na nowo w każdym przedstawieniu, żywa i niepodległa, każdemu wykonawcy odsłaniając nowe tajemnice.

Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, t. 2., s. 554–555, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.



ŽELJKO LUČIĆ baryton
Makbet

Serb. Zadebiutował na scenie serbskiego Teatru Narodowego w Nowym Sadzie w 1993 r. jako Silvio w „Pajacach” R. Leoncavalla. W tym samym teatrze śpiewał różnorodne role: od Oniegina w operze P. Czajkowskiego po Germonta w „La traviacie” G. Verdiego. W 1998 r. dołączył do grona solistów Oper Frankfurt, gdzie występował przez następne 10 lat. Wyspecjalizował się w wykonawstwie barytonowych partii Verdiowskich. Jako Germont wystąpił rok później na festiwalu w Aix-en-Provence, zaśpiewał także partię hrabiego Luny w Verdiowskim „Trubadurze” w Teatro Comunale we Florencji. Na scenie The Metropolitan Opera stanął po raz pierwszy w 2006 roku. Wcielił się w rolę Barnaby w „Giocondzie” A. Ponchiellego. Od tego czasu regularnie pojawia się na deskach Met, głównie w operach Verdiego (Germont w „La traviacie”, tytułowi Nabucco i Rigoletto, hrabia Luna w „Trubadurze” i Amonasro w „Aidzie”). Tytułową rolę w „Makbecie” Verdiego w obecnej inscenizacji wykonuje od wieczoru premierowego w 2007 r.



ANNA NETREBKO sopran
Lady Makbet

Urodzona w Krasnodarze rosyjska sopranistka zyskała międzynarodową sławę po swoim debiucie w partii Violetty w „La traviacie” Verdiego na Salzburger Festspiele w 2002 roku. W kolejnych latach była uznawana dwukrotnie przez grono krytyków za najlepszą śpiewaczkę świata. Jej kariera rozpoczęła się w 1994 roku na scenie Teatru Maryjskiego w Sankt Petersburgu. Od tryumfu w Salzburgu Netrebko występuje we wszystkich najważniejszych teatrach operowych świata, m.in. w: The Metropolitan Opera, Lyric Opera of Chicago, londyńskiej Royal Opera House Covent Garden, mediolańskim Teatro alla Scala, a także operach Wiednia, Paryża, Zurychu, Berlina i Monachium. W Met zadebiutowała jako Natasza w monumentalnym spektaklu „Wojny i pokoju” S. Prokofiewa (2002). Do tej pory wystąpiła w aż czternastu premierach tego teatru. Przez trzy lata pod rząd brała udział w wieczorach inaugurujących sezon w Met. W tym roku występuje w Nowym Jorku jako Lady Makbet, a także w roli Jolanty w operze Czajkowskiego, którą wcześniej śpiewała, w tej samej inscenizacji Mariusza Trelińskiego, w Teatrze Maryjskim w Sankt Petersburgu.



FABIO LUISI dyrygent

Włoch. Od 2011 r. główny dyrygent The Metropolitan Opera, w której pierwszy raz wystąpił w 2005 r., prowadząc „Don Carlosa” G. Verdiego. W nowojorskiej operze dyryguje ponad dwudziestoma tytułami, wliczając w to tetralogię Richarda Wagnera „Pierścień Nibelunga”. Za dwie ostatnie części tego cyklu – transmitowane na cały świat i nagrane na DVD – otrzymał w 2013 r. Nagrodę Grammy. Jest również dyrektorem muzycznym Opernhaus Zürich. Współpracuje nie tylko z najważniejszymi teatrami operowymi świata, ale także z najsłynniejszymi orkiestrami, bowiem w kręgu jego zainteresowań ważne miejsce zajmuje symfonika. Często nagrywa dla Deutsche Grammophon i Sony Classical. Naukę muzyki rozpoczął w wieku lat 4 – od lekcji gry na fortepianie. W ubiegłym sezonie dyrygował transmitowanym z Met „Kopciuszkiem” Rossiniego. „Makbeta” Verdiego prowadzi w Nowym Jorku po raz pierwszy.



ADRIAN NOBLE reżyser

Brytyjski reżyser teatralny i operowy. W latach 1990–2003 był dyrektorem artystycznym i prezesem Royal Shakespeare Company (RSC). Karierę rozpoczął w Studio w Londynie. W 1976 roku przeniósł się do Bristol Old Vicand, pracował także dla telewizji. W latach 80. ub. wieku działał w Royal Exchange Theatre w Manchesterze. Wielokrotnie nagradzany, aż 20-krotnie nominowany do Olivier Award. W okresie poszukiwań artystycznych zrealizował m.in. „Don Giovanniego” w namiocie cyrkowym w Paryżu. Powrócił do RSC jako dyrektor artystyczny i przygotował tam m.in. inscenizację „Snu nocy letniej”. Ponownie porzucił RSC i zaczął współpracę z teatrami na West Endzie. W 2008 r. wyreżyserował „Hamleta” dla Stratford Shakespeare Festival, a w 2010 „Alcynę” dla Wiener Staatsoper. W Lyonie zrealizował „Così fan tutte”, „Wesele Figara” i „Don Giovanniego”, a „Kserksesa” przygotował dla Theater an der Wien. Ostatnio wyreżyserował „Don Carlosa” w moskiewskim Teatrze Bolszoj.

Tłumaczenie i opracowanie: Katarzyna Gardzina-Kubała, Bartłomiej Majchrzak.

Źródła:
1. Materiały promocyjne The Metropolitan Opera.
2. Wyciąg fortepianowy wskazany przez The Metropolitan Opera.
3. Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.
4. Józef Kański, „Przewodnik operowy”, wyd. 6., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1995.
5. Władysław Kopaliński, „Słownik mitów i tradycji kultury”, wyd. 4., Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991–1993.
6. Lucjan Kydryński, „Opera na cały rok. Kalendarium”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1989.

powrót do strony głównej