Reż. Nicolás Buenaventura Vidal. Produkcja Les Films du Rat, Gloria Films, Institut National de l’Audiovisuel, Francja 2007. Projekcja z lektorem w jęz. polskim [czas trwania 1 godz. 15 min.].
JERZY STANKIEWICZ wykład z prezentacją materiałów archiwalnych: Olivier Messiaen i Świętosław Krawczyński wśród polskich artystów i inteligencji w Stalagu VIII A w Goerlitz, 1940/41. Do genezy Kwartetu na koniec Czasu. [20 min.]
Ten wieczór w Filharmonii różni się od innych filmowych spotkań – po pierwsze datą (wtorek!), po drugie poprzedzony zostanie dłuższym wprowadzeniem. Bo tez jest to niezwykle ważny przyczynek do koncertu kameralnego organizowanego w naszej instytucji następnego dnia – równie nietypowo (środa).
Gościć będziemy wówczas Jerzego Stankiewicza – muzykologa, doctora honoris causa Akademii Muzycznej we Lwowie, prezesa zarządu Oddziału Krakowskiego Związku Kompozytorów Polskich, dyrektora artystycznego festiwalu „Międzynarodowe Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich”. Jerzy Stankiewicz od dawna zajmuje się twórczością Oliviera Messiaena, a już oczkiem w jego głowie jest Messiaenowski Kwartet na koniec Czasu – arcydzieło muzyki dwudziestowiecznej. Nasz gość swoje dociekania na temat genezy dzieła zamieścił w wielu fachowych pismach, szkicach i artykułach; potrafi również zajmująco opowiadać o swoich badaniach – a ze szczególną pasją, która udziela się słuchaczom – o Kwartecie. A jest o czym mówić...
Na pewno wszystkich zainteresuje fascynujący polski epizod w obozowych losach Messiaena. Kompozytor bowiem spędził lata 1940/41 w niewoli – w Stalagu VIII A w Zgorzelcu, w którym również przetrzymywano jeńców polskich. Polacy, obok innych, byli świadkami powstania Kwartetu na koniec czasu, co więcej, jak tylko mogli przyczyniali się do tego, by kompozytor mógł pracować nad swoim dziełem. Ta historia to w zasadzie gotowy scenariusz na film, a jeśli dodać, że pojawia się tam również wątek kielecki z udziałem „zapożyczonego nieco” kielczanina – Świętosława Krawczyńskiego – to po prostu trzeba to znać! Świętosław Krawczyński – prawnik, literat i miłośnik muzyki (w archiwach kieleckich czasopism znaleźć można jego artykuły dotyczące koncertów w Filharmonii Św.), urodzony w Łazach koło Zawiercia – całe dorosłe życie spędził w Kielcach. O swoich przeżyciach z pobytu w niewoli wraz z Olivierem Messiaenem wspomina na kartach książki pt. Z rapturzarza. Pamięć o nim kultywuje żona, która również będzie naszym gościem podczas wtorkowego spotkania.
Po wykładzie urozmaiconym prezentacją materiałów archiwalnych Jerzego Stankiewicza zaprosimy słuchaczy na film dokumentalny i muzyczny rekonstruujący hipotezy dotyczące powstania Kwartetu na koniec Czasu w nazistowskim obozie jenieckim – w Stalagu VIII A w Zgorzelcu.
O obozowej gehennie opowiadają: kompozytor Olivier Messiaen, byli jeńcy francuscy oraz podchorąży polski, literat – Zdzisław Nardelli. Muzycy zastanawiają się nad możliwościami wykonania utworu w warunkach, jakie istniały w obozie jenieckim. W koncertowym odtworzeniu arcydzieła Messiaena w Stalagu udział biorą wybitni soliści francuscy: skrzypek Régis Pasquier, klarnecista Paul Meyer, wiolonczelista Roland Pidoux i pianista François-René Duchâble.
JERZY STANKIEWICZ
Urodził się w Wilnie. Studiował muzykologię i historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, Università degli Studi w Palermo i Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako stypendysta rządu francuskiego odbył staż podyplomowy w klasie Oliviera Messiaena w Konserwatorium Paryskim. Pracuje nad problemami historii i teorii muzyki współczesnej. Podjął wiele tematów z twórczości Oliviera Messiaena, przedstawiając na antenie programu 2 Polskiego Radia monografię dzieł Messiaena, zorganizował również wiele koncertów z jego muzyką. Specjalne badania prowadzi odnośnie genezy jego arcydzieła Kwartetu na koniec Czasu, powstałego w Stalagu VIII A Görlitz, wiążącej Messiaena, jednego z największych kompozytorów XX wieku, z Polską. Jerzy Stankiewicz publikuje w pismach fachowych, m.in. w „Res Facta Nova”, „Schweizer Musikzeitung”, „Ruchu Muzycznym”, „Łambinowskim Roczniku Muzealnym”. Pełni funkcję prezesa zarządu Oddziału Krakowskiego Związku Kompozytorów Polskich, inicjuje i prowadzi projekty promocji polskiej muzyki współczesnej w Polsce i za granicą. Jest dyrektorem artystycznym festiwalu „Międzynarodowe Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich”. Odbył wiele podróży naukowych i artystycznych do większości krajów europejskich, wielokrotnie na polskie ziemie kresowe, a także do Azerbejdżanu, Libanu, Kenii, Chin i USA, gdzie wygłaszał gościnnie wykłady. Odznaczony m.in. medalem honorowym Związku Kompozytorów Polskich, Wyższego Konserwatorium Narodowego w Bejrucie oraz srebrnym medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”. Mieszka i pracuje w Krakowie i w Olecku na Mazurach.
ŚWIĘTOSŁAW MICHAŁ KRAWCZYŃSKI
Ur. 3 maja 1913 w Łazach koło Zawiercia, zm. 10 marca 1977 w Kielcach, kielecki prawnik, literat i miłośnik muzyki. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, w sierpniu 1939 r. ukończył podchorążówkę. Wzięty został do niewoli 22 września 1939 r. w Płazowie koło Bełżca, nr jeniecki 2404. Wybitny adwokat, po wojnie organizator adwokatury w Kielcach, z zamiłowania literat i sprawozdawca muzyczny koncertów Filharmonii Kieleckiej. Był członkiem Związku Literatów Polskich i autorem wielu książek, m.in. Klub śniętej ryby (1965), Raptularz świętokrzyski (1970, 1983), Babunie (1971), Opowieści spod Wielkiego Kamienia (1972) oraz wydane pośmiertnie: tomik wierszy Chromatyka jesieni (1979), album Góry Świętokrzyskie (1980), esej o Żeromskim Najściślejsza moja ojczyzna (1987). Na kartach swojej książki Z raptularza (1999) wspomina pobyt w niewoli wraz z Olivierem Messiaenem. Pamięć o mec. Świętosławie Krawczyńskim kultywuje w Kielcach pani Mieczysława Krawczyńska (z córkami Małgorzatą i Marią), której bliska jest przeszłość wojenna męża ze względu na jej zesłanie z Zagłębia do robót przymusowych w Niemczech, w zakładach przemysłowych w Alsfeld. Dzisiaj pani Mieczysława Krawczyńska dzieli się pięknymi wspomnieniami: „Po wyzwoleniu przez wojska amerykańskie w 1945 r. poznałam podchorążego Świętosława Michała Krawczyńskiego w Wetzlar, gdzie wzięliśmy ślub. Muszę przyznać, że Mąż mój grał pięknie na pianinie, a jego koncerty pozwoliły na poznanie się i sprzyjanie naszej miłości”. W kwietniu 1947 r. następuje kres wojennej tułaczki, Państwo Krawczyńscy powracają do kraju i osiedlają się w Kielcach.
Szerzej o jenieckich dziejach Świętosława Krawczyńskiego w artykule Jerzego Stankiewicza: Świętosław Krawczyński i Olivier Messiaen. Pamiętne spotkanie w Stalagu VIII A w Görlitz, „Palestra Świętokrzyska” (rocznik 2009 nr 9-10, grudzień, s. 31- 43).
powrót do strony głównej
|
