Córka przywódcy szkockiego buntu przeciwko królowi Jakubowi V kocha z wzajemnością Malkolma, ale ojciec przeznaczył ją innemu. Helena wzbudza też miłość w sercu samego króla. Miłosna historia zaczerpnięta z poematu angielskiego pisarza Sir Waltera Scotta (na kanwie jego twórczości powstała też „Łucja z Lammermooru” Donizettiego) przypomina, że Rossini, bardziej znany jako twórca uroczych komedii operowych, był przedstawicielem epoki romantyzmu. Mimo to w „Pani jeziora” znajdziemy wszystkie charakterystyczne dla kompozytora elementy: zawrotne tempa, niespotykaną melodyjność, popisowe koloratury i wielkie rondo głównej bohaterki na zakończenie. Karkołomne partie Heleny i króla Jakuba V wykonają najwyższej klasy śpiewacy, specjaliści od Rossiniego: Joyce DiDonato, znana z transmisji „Kopciuszka” i „Zaczarowanej wyspy” i Juan Diego Flórez („Lunatyczka”).


Treść opery

AKT PIERWSZY

Akcja rozgrywa się nad brzegami Loch Katrine, w Stirlingshire, w Szkocji. Słynąca z urody Ellen, nazywana przez okolicznych mieszkańców Panią jeziora, jak co dzień przygląda się, jak pasterze wypasają stada na wrzosowiskach, a inni mężczyźni polują w lasach. Ellen śpiewa o swej miłości do Malkolma Groeme. Spotyka króla Jakuba V Stuarta, który w przebraniu zwykłego myśliwego i pod przybranym imieniem Huberta ma nadzieję poznać urodziwą Ellen. Dziewczyna, sądząc, że „Hubert” jest myśliwym, który zgubił drogę, oferuje mu gościnę w domu swego ojca Douglasa, podczas gdy towarzysze króla bezskutecznie szukają swego zagubionego przywódcy.

U Douglasa król Jakub rozpoznaje, że znalazł się w domostwie swego dawnego opiekuna, którego kiedyś niesprawiedliwie wygnał z dworu, a który teraz przyłączył się do klanu highlanderów – północnych górali szkockich, sprzeciwiających się rządom Jakuba. Z rozmów przyjaciółek Ellen „Hubert” dowiaduje się także, że wkrótce mają się odbyć zaręczyny Ellen z Rodrygiem di Dhu, przywódcą klanu i wrogiem króla. Monarcha jest zazdrosny, jednak uspokaja się, gdy odkrywa chłodny stosunek dziewczyny do perspektywy tego małżeństwa. Malkolm, zalotnik, którego Ellen prawdziwie kocha, przybywa do domu Douglasa i w ukryciu musi znieść scenę, w której Douglas stara się zamówić swoją córkę do małżeństwa z Rodrygiem. Gdy wszyscy wychodzą, Malkolm i Helena mogą przez chwilę cieszyć się sam na sam swoją miłością.

Klan highlanderów zbiera się, aby powitać swego przywódcę – Rodryga, który wprowadza teraz Ellen jako swoją przyszłą żonę. Malkolm postanawia dołączyć do klanu i wystąpić przeciw królowi, ale jego sekretne uczucie do Ellen zostaje dostrzeżone przez Douglasa i Rodryga. Gdy nadchodzą wieści o nadciagających wojskach króla, zebrani widzą na niebie omen w postaci deszczu meteorów. Rodryg i jego wojownicy wyruszają do walki. Szkocja jest w stanie wojny.

przerwa



AKT DRUGI

Jeszcze jako Hubert Jakub rozpaczliwie szuka Ellen, chcąc uchronić ją przed nadchodzącym niebezpieczeństwem i rozlewem krwi. Gdy ją znajduje, że po raz kolejny deklaruje dziewczynie swoją miłość, ale ona odrzuca jego zaloty. Wówczas „Hubert” daje jej pierścień, o którym mówi, że dostał go od króla i że klejnot ten zapewni Ellen bezpieczeństwo. Rodryg, który podsłuchał tę rozmowę, próbuje zabić „królewskiego przyjaciela”, jednak Ellen udaje się uspokoić jego i nadchodzących szkockich wojowników. Nadciągają też siły króla i przed wszystkimi rozgrywa się pojedynek między „Hubertem” a Rodrygiem. Ten ostatni ginie.

Tymczasem Malkolm opuścił pole bitwy, by szukać Ellen. Dowiaduje się, że Douglas trafił w ręce nieprzyjaciół i że Ellen poszła do zamku błagać króla o litość dla ojca. Malkolm oświadcza, że uratuje ukochaną lub zginie i także wyrusza do zamku. Tymczasem Ellen, posługując się pierścieniem podarowanym przez „Huberta”, otrzymuje dostęp do królewskich komnat.

Ellen jest zaskoczona, widząc zgromadzenie szlachty wokół „Huberta”, który teraz dopiero zdradza jej swoją prawdziwą tożsamość. Jego uczucia do dziewczyny łagodzą jego gniew wobec buntowników. Darowuje życie zarówno Douglasowi, jak i Malkolmowi. Zakochani wreszcie mogą się połączyć, a wszyscy świętują nastanie nowego pokoju w Szkocji.



_____________________________________________________________________________________________________________________________

Z komentarza Piotra Kamińskiego

„Pani jeziora” to skok Rossiniego w świat romantyczny, porzucenie dziedzictwa XVIII wieku, którego kontynuacją były wszystkie dotychczasowe opery komiczne i poważne. Rzecz ciekawa: podejmuje tę rewolucję po klęsce „Hermiony”, gdzie gadał jeszcze z duchami Metastasia i Glucka. Nowe hasła brzmią: liryzm, nastrój i koloryt lokalny, a więc pejzaże szkockich gór malowane waltornią i harfą, szkockie rytmy przebiegające przez całą partyturę, od elegijnych chórów towarzyszek Eleny, po hymny wojenne. Nie ma uwertury, jedynie Sinfonia wprowadzająca nas wprost w 20-minutową introdukcję, charakterystyczną dla nowego stylu Rossiniego, gdzie usłyszymy kolejno: chór, wspaniałe, krótkie arioso Eleny („O, mattutini albori”), jej duet z rzekomym Ubertem, oparty na tym samym temacie, oraz kolejny chór. W istocie jednak owa introdukcja – coś na kształt prologu – wykracza poza samą tę sekwencję, sięgając aż po drugi duet Eleny i jej królewskiego gościa, po zmianie dekoracji i recytatywie. Wejście Malcoma niczym nie ustępuje słynnej cavatinie Tankreda, na której jest zapewne wzorowane, a jego cabaletta („O, quante lagrime”) w równym stopniu zachwyca rytmem i wirtuozerią. Młodzieniec zaśpiewa później prześliczny mały duet z Eleną i drugą arię, wzniośle dramatyczną, w II akcie. Douglas odnajduje ojcowskie akcenty Elmira, ojca Desdemony z „Otella”, podczas gdy dwa tenory idą jak zwykle w wokalne zawody, kto „szybciej, dalej, wyżej”. Wielka 3-częściowa aria Rodryga skrzy się niezwykłym bogactwem ornamentów, dowodząc raz jeszcze możliwości Nozzariego. Nie wolno przeoczyć – w ramach pierwszego finału – wspaniałego chóru Bardów szkockich, z towarzyszeniem tęczowej orkiestry, gdzie słychać harfę, altówki i wiolonczelę pizzicato, a także szeroko zakrojonej i wyszukanej stretty finałowej. (...) Rozwiązanie intrygi nie przynosi żadnych rewelacji dramatycznych, sprowadza się bowiem do imponującej arii finałowej Eleny, którą sopran godny dziedzictwa po Isabelli Colbran zdoła przekształcić w tryumf i którą Rossini wykorzysta ponownie w operze „Bianca e Falliero”. Obejrzawszy „Panią jeziora” w rzymskim Teatro Argentina, wielki poeta włoski, Giacomo Leopardi, napisał do brata: „w wykonaniu tych zdumiewających głosów jest to rzecz niepojęta; mógłbym niemalże płakać i ja, gdyby los nie pozbawił mnie daru łez”. Unosi się nad tą partyturą przedziwny obłok melancholii, całkiem nowy w twórczości Rossiniego.

Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, t. 2., s. 310, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.



_____________________________________________________________________________________________________________________________
JOYCE DIDONATO mezzosopran
Ellen

Amerykanka. Z The Metropolitan Opera związana od 2005 roku. Po raz pierwszy na nowojorskiej scenie wystąpiła jako Cherubin w „Weselu Figara” W. A. Mozarta. Specjalizuje się przede wszystkim w koloraturowych partiach z oper G. Rossiniego, V. Belliniego i G. Donizettiego, choć jako artystka wszechstronna sięga także choćby po dzieła R. Straussa (Oktawian w „Kawalerze srebrnej róży” i Kompozytor w „Ariadnie na Naksos”). Bardzo ciekawy był jej występ w „Dead Man Walking” („Przed egzekucją”), operze J. Heggiego napisanej na podstawie słynnej powieści siostry Helen Prejean oraz filmu z S. Sarandon i S. Pennem. Wcieliła się oczywiście w postać siostry Helen. Artystka na co dzień śpiewa nie tylko w Met, ale i w mediolańskiej La Scali, londyńskiej Royal Opera House Covent Garden, Lyric Opera of Chicago czy na Salzburger Festspiele. Często występuje z Juanem Diegiem Flórezem. Widzowie transmisji mogli podziwiać tę parę śpiewaków w „Cyruliku sewilskim” (2007) i „Hrabim Ory” (2011) G. Rossiniego. Międzynarodową publiczność zachwyciła także jej tytułowa Maria Stuart w operze G. Donizettiego (2013) i Sycorax w pastiszu oper barokowych pt. „Zaczarowana wyspa” (2012). Chętnie uczy przyszłych śpiewaków.



JUAN DIEGO FLÓREZ tenor
Król Jakub V Stuart

Peruwiańczyk. Urodzony w 1973 r. Karierę muzyczną rozpoczął, śpiewając swoje popowe i rockowe piosenki w barach Limy. Dziś jest jednym najsłynniejszych koloraturowych tenorów świata. Ma w swoim repertuarze ponad 40 partii operowych. Śpiewa głównie G. Rossiniego (większość dzieł), V. Belliniego (m.in. „Lunatyczka” i „Purytanie”) i G. Donizettiego (m.in. „Napój miłosny”, „Don Pasquale”, „Córka pułku” i „Lukrecja Borgia”). Sięga też po G. Verdiego (Fenton w „Falstaffie” i książę Mantui w „Rigoletcie”). Dobrze czuje się również w repertuarze operetkowym („Wesoła wdówka” F. Lehára czy „Zemsta nietoperza” J. Straussa syna). Często współpracuje z dyrygentem Albertem Zeddą, znawcą twórczości G. Rossiniego, a także z mistrzami batuty tej miary, co Y. Abel, R. Chailly, G. Dudamel, D. Gatti, J. Levine, R. Muti, A. Pappano czy C. Rizzi. Na deskach nowojorskiej Met wystąpił po raz pierwszy w 2002 r. Śpiewa w najsłynniejszych teatrach operowych świata, m.in. w mediolańskiej La Scali, londyńskiej Royal Opera House Covent Garden, Deutsche Oper Berlin czy Wiener Staatsoper. Jest laureatem wielu nagród. Wielokrotnie wyróżnione zostały jego nagrania (ma podpisany ekskluzywny kontrakt z wytwórnią DECCA). Angażuje się w działalność charytatywną.



MICHELE MARIOTTI dyrygent

Urodził się i wychował w Pesaro. Studiował kompozycję w Konserwatorium Rossiniego w Pesaro, w 2004 roku otrzymał dyplom z wyróżnieniem w klasie Donato Renzettiego. Debiutował w Teatro Verdi w Salerno w 2005 r. Dwa lata później został szefem orkiestry Teatru Miejskiego w Bolonii na jednomyślny wniosek muzyków. Jego wykonania „Simona Boccanegry” G. Verdiego, „Sroki złodziejki” G. Rossiniego i „Purytanów” V. Belliniego w tym teatrze stały się magnesem dla młodych widzów. Z The Metropolitan Opera współpracuje od sezonu 2012–13, kiedy to poprowadził spektakl „Carmen” G. Bizeta. Dyrygował także podczas otwarcia sezonu 2013–14 w Gran Teatre del Liceu w Barcelonie. Współpracuje z Washington National Opera, Los Angeles Opera, Opéra national de Paris czy Royal Opera House Covent Garden. Prowadził Orchestra Sinfonica di Pesaro, orkiestrę Filharmonii im. A. Toscaniniego i Maggio Musicale Orchestra. Mariotti często współpracuje z Juanem Diegiem Flórezem i Rolandem Villazónem.



PAUL CURRAN reżyser

Jest absolwentem reżyserii Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Sydney. W latach 2007–11 był dyrektorem artystycznym Den Norske Opera. Swoje inscenizacje tworzył dla najsłynniejszych scen operowych i festiwali muzycznych świata, m.in. dla Covent Garden, La Scali, Chicago Liryc Opera, Teatro Comunale we Florencji, Teatro San Carlo w Neapolu, Teatru Maryjskiego w Petersburgu. Wiele z jego przedstawień zostało zarejestrowanych na DVD. Jego najnowsze inscenizacje to: „Tristan i Izolda” R. Wagnera w Teatro La Fenice w Wenecji, „Pani jeziora” G. Rossiniego w The Metropolitan Opera, „Holender tułacz” R. Wagnera w Operze w Jekaterynburgu, „Zaczarowany flet” W. A. Mozarta dla Den Norske Opera, „Rusałka” A. Dvořáka w New National Theatre w Tokio, „Lady Makbet mceńskiego powiatu” D. Szostakowicza i „Tosca” G. Pucciniego dla Canadian Opera Company oraz „Peter Grimes” B. Brittena dla Festiwalu Operowego w Savonlinnie. Współpracował także z Royal College of Music w Londynie i Wexford Festival.


Tłumaczenie i opracowanie: Katarzyna Gardzina-Kubała, Bartłomiej Majchrzak.

Źródła:
1. Wyciąg fortepianowy wskazany przez The Metropolitan Opera.
2. Materiały promocyjne The Metropolitan Opera.
3. Materiały przygotowane przez artystów lub ich impresariów.
4. Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.
5. Józef Kański, „Przewodnik operowy”, wyd. 6., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1995.
6. Lucjan Kydryński, „Opera na cały rok. Kalendarium”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1989.

powrót do strony głównej