THE MET: LIVE IN HD „Śpiewacy norymberscy” Richarda Wagnera | Prowadzenie podczas transmisji: Renée Fleming

Dyrektor muzyczny Met James Levine poprowadzi w sobotę, 13 grudnia, monumentalną komedię ludzką Wagnera „Śpiewacy norymberscy” podczas pierwszej w historii transmisji do kin tego utworu. Niemiecki baryton Michael Volle wystąpi jako Hans Sachs, tenor z RPA Johan Botha zaprezentuje się jako Walter von Stolzing, niemiecka sopranistka Annette Dasch zaśpiewa partię Ewy, niemiecki baryton Johannes Martin Kränzle zadebiutuje w Met jako Beckmesser, niemiecki bas Hans-Peter König wystąpi jako Wit Pogner, amerykańskiego tenora Paula Appleby usłyszymy w roli Dawida, a szkocką mezzosopranistkę Karen Cargill jako Magdalenę. Ta transmisja na żywo w jakości HD, którą będzie można zobaczyć w 69 krajach świata, przypomni melomanom wybitną inscenizację Met z 1993 roku, przygotowaną przez Ottona Schenka.

Ta jedna z nielicznych oper Wagnera, w których kompozytor, odchodząc od mitologii, przedstawia losy zwykłych ludzi, nie była w Polsce wystawiana od czasów II wojny światowej. Walter, aby zdobyć rękę ukochanej, musi zwyciężyć w turnieju śpiewaczym. Wszystkiego dogląda mistrz szewski Hans Sachs. Postać ta była wzorowana na osobie znakomitego poety żyjącego w XVI wieku. Rzeczywiście był szewcem i członkiem cechu Meistersingerów. Śpiewacy norymberscy to pogodna komedia, a zarazem traktat o roli i rozwoju sztuki. Tylko para tak znakomitych realizatorów, jak dyrygent James Levine i reżyser Otto Schenk, mogła się zmierzyć z sukcesem z pięciogodzinnym dziełem niemieckiego reformatora opery. Wcześniej ci dwaj artyści przygotowali razem m.in. cały Wagnerowski Ring w Met (1986). Widzowie transmisji pamiętają też bajkową inscenizację Rusałki Ottona Schenka, prezentowaną w ubiegłym sezonie.

Przedstawienie w języku oryginału (niemieckim) z napisami w językach polskim i angielskim.
Przedstawienie trwa około 6 godzin (w tym 2 przerwy).

Treść opery

AKT PIERWSZY

Norymberga, XVI wiek. Po mszy w kościele św. Katarzyny do Ewy, córki złotnika Pognera, zbliża się młody rycerz Walter von Stolzing. Chce się dowiedzieć, czy ma u pięknej panny szanse. Magdalena, towarzyszka Ewy, wyjaśnia rycerzowi, że Ewa jest przeznaczona zwycięzcy konkursu organizowanego przez lokalny cech śpiewaczy, a konkurs odbędzie się nazajutrz. Dawid, zalotnik Magdaleny i uczeń mistrza szewskiego i śpiewaczego zarazem Hansa Sachsa, wyjaśnia Walterowi zasady i tajniki komponowania pieśni. Rycerz jest zaskoczony stopniem skomplikowania tych zasad, ale postanawia spróbować dostać się do cechu i wygrać konkurs, aby zdobyć Ewę. By to uczynić, musi się poddać próbie śpiewaczej przed mistrzami cechu.

Właśnie z kościoła wychodzą mistrzowie, wśród nich i ojciec Ewy oraz urzędnik miejski Beckmesser, który także chce zdobyć rękę tej panny. Złotnik Pogner potwierdza, że z okazji święta św. Jana oferuje rękę swej córki jako nagrodę dla zwycięzcy jutrzejszego konkursu. Bogacz wyjaśnia, że panna może odrzucić zwycięzcę, ale musi poślubić mistrza cechu śpiewaczego, nikogo innego. Walter przedstawia się i opowiada, że śpiewu nie uczył się u mistrzów, ale sam – od natury i z ksiąg, czym prowokuje szydercze uwagi Beckmessera. Na próbę Walter śpiewa na cześć miłości i wiosny, łamiąc wiele zasad ustanowionych przez mistrzów. Pisarz Beckmesser dokładnie spisuje na tablicy wszystkie popełnione przez śpiewaka błędy; aby dostać się do cechu, nie można ich popełnić więcej niż sześć. Mistrzowie są oburzeni zuchwałością a zarazem swobodą pieśni Waltera. Odrzucają jego kandydaturę, choć Hans Sachs, nastawiony postępowo i reformatorsko, stara się ich przekonać.

przerwa



AKT DRUGI

Wieczorem przed domem Pognera Dawid opowiada Magdalenie o nieudanej próbie, której poddano Waltera. Sam Dawid jest wyśmiewany przez uliczników za to, że nie nauczył rycerza dość dobrze zasad kompozycji. Po drugiej stronie ulicy szewc Sachs siada do pracy w drzwiach swego warsztatu, ale wiosenne zapachy i wspomnienie pieśni Waltera rozpraszają go. Pojawia się Ewa, chcąc dowiedzieć się więcej o próbie rycerza. Gdy Sachs wspomina, że Beckmesser ma nadzieję wygrać następnego dnia jej rękę, Ewa sugeruje, że nie będzie zadowolony, jeśli sam Sachs wygra konkurs... Sachs – który zna Ewę, odkąd była dzieckiem i który skrycie ją kocha, po trosze z wzajemnością – stara się poznać uczucia dziewczyny. Zapytany przez nią o Waltera, udaje, że nie aprobuje młodego człowieka. Ewa zapalczywie broni ukochanego, po czym odchodzi. Na ulicy Ewa spotyka Waltera, który przekonuje ją do wspólnej ucieczki. Sachs, który podsłuchał ich rozmowę, postanawia pomóc zakochanym, ale i zapobiec ich nierozsądnemu postanowieniu. Szewc zapala latarnie, oświetlając ulicę i przepłaszając Ewę i Waltera.

Tymczasem pod oknami domu Pognera pojawia się Beckmesser, który chce zaśpiewać Ewie serenadę. Gdy jednak próbuje rozpocząć pieśń, Sachs przeszkadza mu swoją wesołą piosenką i waleniem młotkiem w but. Zirytowany urzędnik prosi, aby szewc przestał, lecz ten twierdzi, że musi śpiewać, aby skończyć parę butów zamówioną przez Beckmessera na jutro. Ostatecznie umawiają się, że urzędnik będzie śpiewał, ale tym razem to mistrz Sachs zabawi się w cenzora i przy każdym błędzie w pieśni będzie walił młotkiem. Beckmesser śpiewa serenadę do Ewy, nie domyślając się, że to przebrana Magdalena, która zastąpiła ją w oknie. Sachs nie szczędzi młotka, przeszkadzając zalotnikowi, Walter i Ewa obserwują scenę ze swej kryjówki w zaroślach. Nadchodzi Dawid i atakuje Beckmessera za „zaloty” do Magdaleny. Zamieszanie wzrasta, gdy na ulicę wychodzą wyrwani ze snu sąsiedzi i przyłączają się do bójki. Dopiero Nocny stróż zagania wszystkich z powrotem do domów. Stary Pogner zabiera Ewę do domu, a Sachs wciąga Waltera i Dawida do swojego warsztatu. Nocny stróż przemierza opustoszałą nagle ulicę.

przerwa



AKT TRZECI

Następnego dnia rano w warsztacie Sachsa Dawid przeprasza mistrza za swoje zachowanie poprzedniego wieczora. Sachs nie gniewa się, prosi tylko o żartobliwy wierszyk na święto. Dawid uświadamia sobie, że to imieniny mistrza. Wypoczęty Walter przychodzi opowiedzieć Sachsowi swój cudowny sen, jaki miał tej nocy. Mistrz widzi w tym temat na pieśń konkursową i pomaga rycerzowi ułożyć ją oraz zapisać wedle prawideł sztuki śpiewaczej. Kiedy obaj wychodzą, aby przebrać się w odświętne stroje, pojawia się Beckmesser. Zauważa na stole wiersz Waltera i, sądząc, że to Sachs chce wziąć udział w konkursie, wścieka się na szewca. Wchodzi mistrz i widzi zaskoczonego urzędnika z zapisanym wierszem w ręku, jednak pozwala mu go zachować. Beckmesser wychodzi, pewny, że dzięki utworowi mistrza Sachsa wygra konkurs. Przybiega Ewa pod pretekstem, że coś uwiera ją w trzewiku, a tak naprawdę rozgląda się za Walterem. Młodzieniec wchodzi w pięknym odświętnym stroju i powtarza swoją pieśń konkursową. Ewa jest rozdarta między uczuciem do młodego poety a uczuciem, jakim darzy Sachsa, ale starszy mężczyzna kieruje ją w stronę młodzieńca. Nadchodzi Magdalena i wszyscy razem urządzają „chrzciny” nowej pieśni Waltera. Aby Dawid mógł uczestniczyć w tej uroczystości, Sachs podnosi go do rangi czeladnika. Ewa intonuje melodię błogosławieństwa. Wszyscy wyruszają na łąkę za miastem, gdzie cechy rzemieślnicze i miejscowa ludność zawsze obchodzą św. Jana.

Zgromadzeni nabłoniach, za murami Norymbergi, aplauzem witają mistrzów cechu śpiewaczego, a szczególnie Hansa Sachsa. Mistrz wygłasza pochwałę sztuki poetyckiej. Rozpoczyna się konkurs. Jako pierwszy na tradycyjnym krześle siada Beckmesser. Nerwowo próbuje dopasować wersety Waltera do własnej muzyki, ale efekt jest tak komiczny, że urzędnik zostaje gremialnie wyśmiany. Wściekły ucieka. Sachs wywołuje teraz Waltera, aby pokazał, że ta sama pieśń odpowiednio wykonana może się okazać godna najwyższych pochwał. Walter śpiewa i porusza serca wszystkich słuchaczy. Oczarowani zgromadzeni ogłaszają Waltera zwycięzcą, ale młodzieniec odrzuca łańcuch mistrza śpiewu. Sachs przekonuje go, aby przyjął tę nagrodę – tradycja powinna być zachowana. Młodość i doświadczenie zostają połączone w służbie sztuki, która jest ostoją narodu. Walter zdobył Ewę, a lud po raz kolejny wychwala mistrza Sachsa.



__________________________________________________________________________________________________________________
Ze „Słownika mitów i tradycji kultury”
Władysława Kopalińskiego

MEISTERSINGERZY (wym. maj...) poeci i kompozytorzy nm., którzy usiłowali w XIV–XVI w. wskrzesić średniowieczny kunszt minnesingerów. Prowadzili życie osiadłe, działali w Norymberdze, Moguncji, Strasburgu, Monachium, Augsburgu, Frankfurcie i Wrocławiu, zrzeszeni w gildie muz. na wzór cechów (wywodzili się zresztą zwykle ze środowiska rzemieślniczego), rządzące się prawami zebranymi w tzw. tabulaturach. Dzielili się na stopnie: Schüler, Schulfreud, Singer, Dichter, stopień otrzymywany za nową pieśń do przekazanej melodii, i Meister, twórca nowej melodii. Najsłynniejsi byli Hans Sachs i Hans Folz; z nm. Meistersinger (a.-sänger) ‘śpiewacy-mistrzowie’ od Meister ‘mistrz’ i singen ‘śpiewać’.
„Śpiewacy norymberscy” nm. „Die Meistersinger von Nürnberg”, opera komiczna (Monachium 1868, wyst. pol. Warszawa 1908) Richarda Wagnera. Akcja rozgrywa się w Norymberdze niedługo po wystąpieniu Marcina Lutra. Rękę pięknej Ewy Pogner, która z wzajemnością kocha młodego rycerza frankońskiego, Waltera von Stolzinga, ojciec jej ofiarowuje jako nagrodę w konkursie pieśni. Gł. rywalami są: Walter i pisarz miejski Beckmesser, karykatura krytyka muz. Eduarda Hanslicka, który dokuczył kompozytorowi jako poecie. Walter nie zna zawiłych prawideł mistrzowskiego śpiewu, ale z pomocą szewca Hansa Sachsa, wielkiego poety, pokonuje rywala.

Władysław Kopaliński, „Słownik mitów i tradycji kultury”, s. 675–676, wyd. 4., Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991–1993.



Z komentarza Piotra Kamińskiego

Jeszcze w drezdeńskim „złotym wieku”, a dokładniej podczas pobytu w Marienbadzie (lipiec 1845), w ogniu pracy nad „Lohengrinem”, Wagner rzucił na papier pierwszy szkic prozą „Śpiewaków norymberskich”, zainspirowany m.in. „Historią poetyckiej literatury narodowej Niemców” Gervinusa. Tekst zawierał już wówczas scenę bijatyki kończącej akt II, opartą na osobistych wspomnieniach: w czasie pobytu w Norymberdze w roku 1835 Wagner wszedł podobno w towarzystwie szwagra do oberży, gdzie wobec mocno podchmielonych towarzyszy podał się za słynnego włoskiego basa Luigiego Lablache’a. Pewien cieśla o wokalnych ambicjach, nazwiskiem Lauermann, uznał wówczas za stosowne zmierzyć się z nim w śpiewaczym turnieju, co skończyło się bijatyką przed drzwiami lokalu – ponoć wysoce charakterystyczną dla „Nürnberg by night”. (...)

Podobnie jak w przypadku „Tristana” Wagner zamierza szybko wystawić to przystępne dzieło, mające mu przynieść szybki i łatwy dochód... Tymczasem jednak, wskutek trudności artystycznych i... prozaicznych problemów życia codziennego, komponowanie zajmie mu 6 lat, z czego 4 poświęci na sam tylko I akt! Zyskawszy aprobatę wydawcy, siada do pracy nad wierszowanym librettem, kończy je w styczniu roku następnego, by 5 II odczytać je w biurze Franza Schotta w Moguncji, wyciskając łzy wszystkim słuchaczom, którzy nie usłyszeli jeszcze ani jednej nuty! (...) Premiera poprzedzona szeroko zakrojoną kampanią reklamową ze strony Liszta i Bülowa, odbyła się w obecności Turgieniewa i Offenbacha, odnosząc niebywały tryumf. Wagner rozkoszuje się nim z loży królewskiej. Pomimo to utwór zebrał natychmiast strasznie cięgi od krytyków; Hanslick dosłuchał się w nim objawów systemu „o błędnych podstawach i brzydkiej, antymuzycznej realizacji”, wręcz „patologicznego”. Premiera berlińska w kwietniu 1870 poniosła podwójne fiasko, u publiczności i u krytyki, co stanowi wyjątek w długim, zwycięskim marszu „Śpiewaków norymberskich” przez sceny światowe.

Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, t. 1., s. 697–698, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.



__________________________________________________________________________________________________________________
ANNETTE DASCH sopran
Ewa Pogner

Studiowała m.in. w Hochschule für Musik w Monachium. Jej debiutancka płyta z nagraniem opery „Armida” została wyróżniona nagrodą Echo za najlepsze nagranie operowe 2008 roku. Zaskakująco łączy repertuar Mozartowski z rolami Wagnerowskimi. Wśród jej najważniejszych partii znajdują się Donna Elwira w „Don Giovannim”, Hrabina w „Weselu Figara”, Fiordiligi w „Così fan tutte”, Elżbieta w „Tannhäuserze”, Elza w „Lohengrinie” i Ewa w „Śpiewakach norymberskich”. Śpiewa na większości najważniejszych scen operowych świata, z Royal Opera House Covent Garden w Londynie, Teatro alla Scala w Mediolanie, Bayerische Staatsoper w Monachium, Festiwalem w Bayreuth, Opéra national de Paris i The Metropolitan Opera w Nowym Jorku na czele. Koncertowała z Wiener Philharmoniker, Mozarteum Orchester Berlin, Orchestre de Paris. Współpracuje z takimi dyrygentami jak Daniel Barenboim, Sir Colin Davis, Gustavo Dudamel, Adam Fischer, Nicolaus Harnoncourt, Paavo Järvi, Marek Janowski, Fabio Luisi, Kent Nagano, Sir Roger Norrington, Seiji Ozawa, Sir Simon Rattle, Helmuth Rilling czy Christian Thielemann. W tym sezonie wystąpi jeszcze m.in. jako Elza w Bayreuth.



JOHAN BOTHA tenor
Walter von Stolzing

Jego międzynarodowa kariera zaczęła się szybko rozwijać już po pierwszych występach w Niemczech w 1990 roku. Występował w Berlinie, Dreźnie, Hamburgu i Monachium, Gran Teatro del Liceu, Lyric Opera of Chicago, Royal Opera House Covent Garden, San Francisco Opera, La Scali, Opéra national de Paris, Théâtre Châtelet w Paryżu, Operze w Sydney i na Festiwalu w Salzburgu. Jest stałym gościem w The Metropolitan Opera i Operze Wiedeńskiej, gdzie zadebiutował w 1996 roku. Kreował partie tenorowe m.in. w „Dafne” i „Kobiecie bez cienia” Straussa, „Pajacach” Leoncavalla, „Don Carlosie”, „Nieszporach sycylijskich”, „Aidzie” i „Otellu” Verdiego, „Fideliu” Beethovena, „Lohengrinie”, „Parsifalu”, „Walkirii”, „Holendrze tułaczu” i „Tannhäuserze” Wagnera. Latem 2010 roku Johan Botha zadebiutował partią Zygmunta na Festiwalu w Bayreuth. Dziś regularnie pojawia się na wszystkich najważniejszych scenach i festiwalach operowych świata. Od 2004 roku nosi zaszczytny tytuł Kammersänger. Latem oglądaliśmy go jako Otella w ramach Met Summer Encores.



Michael Volle baryton
Hans Sachs

Jest jednym z czołowych niemieckich barytonów. Karierę zaczynał na scenach operowych w Mannheim, Bonn i Kolonii. Od 1999 do 2007 roku był stałym członkiem Opery w Zurychu, gdzie po raz pierwszy śpiewał w dziele Wagnera „Śpiewacy norymberscy” (partia Beckmessera). W roku 2009 wystąpił tam w nowej inscenizacji „Kobiety bez cienia” Straussa, a w 2012 zadebiutował jako Hans Sachs. Od sezonu 2007–08 jest solistą monachijskiej Bayerische Staatsoper. Występuje na najważniejszych scenach operowych: w Royal Opera House w Londynie (m.in. jako Jochanaan w „Salome” Straussa, Dr Schön i Kuba Rozpruwacz w „Lulu” Berga, Kurwenal w „Tristanie i Izoldzie” Wagnera), Opéra national de Paris, Théâtre de la Monnaie w Brukseli, w Dreźnie, Hamburgu i Wiedniu. Na scenie The Metropolitan Opera pojawił się po raz pierwszy w tym roku w „Arabelli” Straussa. Artysta jest laureatem niemieckiej Nagrody Teatralnej, otrzymał tez tytuł śpiewaka roku przyznawany przez prestiżowy magazyn operowy „Opernwelt”.



JAMES LEVINE dyrygent

Amerykanin. Jeden z najbardziej znanych dyrygentów operowych świata. W ostatnich sezonach m.in. brawurowo przygotował w Met „Falstaffa”, komedię muzyczną G. Verdiego. W swoim repertuarze ma ponad 80 oper ponad 30 kompozytorów. Od ponad 40 lat ściśle związany z nowojorską The Metropolitan Opera (Met), której jest wizytówką. W teatrze tym zadebiutował w roku 1971, dyrygując przedstawieniem „Toski” G. Pucciniego. W 1976 roku mianowano go dyrektorem muzycznym Met; tę funkcję sprawuje do dziś. Nowojorska scena zawdzięcza mu pojawienie się w jej repertuarze dzieł G. Gershwina, A. Schönberga, A. Berga, I. Strawińskiego czy K. Weilla. Uwielbiany przez śpiewaków. Dyrygował przedstawieniami, w których występowały gwiazdy tej miary, co Luciano Pavarotti, Plácido Domingo, Thomas Hampson, Mirella Freni, Marylin Horne, Leontyne Price, Teresa Stratas, Renata Tebaldi, Christa Ludwig czy Anna Natrebko i Mariusz Kwiecień. To między innymi dzięki jego charyzmie najlepsi śpiewacy chcą występować w Met. Pracę nad muzycznym przygotowaniem nowej inscenizacji Wagnerowskiej tetralogii „Pierścień Nibelunga” przerwała mu poważna choroba. Nie wiadomo było, czy artysta w ogóle wróci za dyrygencki pulpit, jednak po kilku latach zadyrygował z ogromnym sukcesem „Così fan tutte” W. A. Mozarta, a w tym sezonie oglądaliśmy „Wesele Figara” pod jego batutą. Levine nie stroni też od repertuaru symfonicznego i współpracuje z wieloma zespołami filharmonicznymi na świecie. Nagrywa dla Sony Classical. Jest także wybitnym pianistą.


Tłumaczenie i opracowanie: Katarzyna Gardzina-Kubała, Bartłomiej Majchrzak.

Źródła:
1. Materiały promocyjne The Metropolitan Opera.
2. Wyciąg fortepianowy wskazany przez The Metropolitan Opera.
3. Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.
4. Józef Kański, „Przewodnik operowy”, wyd. 6., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1995.
5. Władysław Kopaliński, „Słownik mitów i tradycji kultury”, wyd. 4., Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991–1993.
6. Lucjan Kydryński, „Opera na cały rok. Kalendarium”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1989.

powrót do strony głównej