Treść opery

Akt pierwszy

Brzeg jeziora, czasy baśniowe, noc. Zasmucona Rusałka siedzi na wierzbie płaczącej i patrzy, jak trzy inne nimfy wodne, jej siostry, bawią się, tańcząc i śpiewając, w wodach jeziora. Wszystkie cztery obserwuje Wodnik, ojciec każdej z nich. Widząc, w jakim Rusałka jest stanie, pyta się o przyczynę jej melancholii. Córka zdradza mu, że zakochała się w człowieku, Księciu, który czasami przychodzi kąpać się w ich jeziorze. Dlatego też bardzo zapragnęła stać się człowiekiem. Chciałaby rozpocząć życie na ziemi, aby móc być bliżej ukochanego i zaznać ludzkich namiętności. Przerażony Wodnik mówi córce, że ludzie są źli i pełni grzechu. Rusałka ma jednak inne zdanie: ludzie są pełni miłości, dlatego też nie zamierza zrezygnować ze swoich pragnień. Wodnik wyjaśnia nimfie, że jeśli ta chce stać się człowiekiem, musi się zwrócić o pomoc do Ježibaby*, bo tylko ona może to sprawić, po czym zrozpaczony wraca na dno jeziora. Rusałka prosi księżyc, aby przekazał jej miłosne wyznania Księciu (pieśń „Měsíčku na nebi hlubokém” – ‘Księżycu na niebie szerokim’), a później przyzywa Ježibabę. Zjawiwszy się, ohydna leśna wiedźma przyznaje, że może zamienić Rusałkę w człowieka, ale ostrzega ją, że jeśli nimfa nie znajdzie w ludzkim świecie miłości, będzie przeklęta na wieki, a jej ukochany umrze. Za tę przemianę trzeba też zapłacić: nimfa straci zdolność mówienia w świecie ludzi. Przekonana, że jej uczucia do Księcia przezwyciężą wszelkie przeszkody, że rozkocha w sobie mężczyznę bez używania głosu, Rusałka przystaje na warunki wiedźmy i wypija zaczarowaną miksturę... Nastaje dzień. Nad jeziorem zjawia się Książę, który postanowił tu chwilę odpocząć od polowania. Znajduje na brzegu tajemniczą dziewczynę. Choć piękna nieznajoma nie jest w stanie wypowiedzieć choćby jednego słowa, urzeczony jej urodą Książę zabiera ją do swojego zamku. Z głębin jeziora dobiegają głosy trzech nimf i Wodnika, opłakujących utratę Rusałki.

przerwa



Akt drugi

Na zamku służba, nieco przerażona całą sytuacją, plotkuje o zbliżającym się ślubie Księcia i jego dziwnej nowej narzeczonej, której imienia nie zna nikt. Pojawia się Książę z Rusałką. Choć dziewczyna olśniewa urodą, bije od jej bladego ciała chłód, co przeraża Księcia, ale też nie odwodzi go od chęci jej zdobycia. Przybyła na ślub Obca Księżniczka drwi z ułomności Rusałki, a Księciu zarzuca, że ten nie dość dobrze zajmuje się weselnymi gośćmi. Książę odsyła swoją narzeczoną, by zmieniła suknię na mający się rozpocząć za chwilę bal, a sam prowadzi Obcą Księżniczkę do dalszych komnat. W zamku zjawia się Wodnik, któremu zrozpaczona córka wyznaje, że Książę jej nie kocha. Błaga ojca o pomoc. Nadchodzi Książę, znów w towarzystwie Obcej Księżniczki, której w dodatku wyznaje miłość. Zrozpaczona Rusałka nie może powiedzieć do niego ani słowa, ale rzuca mu się w ramiona; Książę jednak brutalnie ją odpycha. Wodnik ostrzega mężczyznę, że spotka go los, na jaki sobie zasłużył, po czym znika, zabierając ze sobą Rusałkę. Książę prosi Obcą Księżniczkę o pomoc, ale ta, śmiejąc się z niego, każe mu podążyć za swoją narzeczoną choćby do piekła.

przerwa



Akt trzeci

Brzeg jeziora. Rusałka rozpacza nad swoim losem. Zjawia się Ježibaba. Drwi z nieszczęścia dziewczyny, ale też mówi jej, że istnieje pewien sposób, by powrócić do nierealnego świata i znów stać się nieznającą ludzkich uczuć nimfą: Rusałka musi zabić Księcia. Dziewczyna gwałtownie odmawia, woli cierpieć, niż odebrać życie ukochanemu. Zrozpaczona, usiłuje pogrążyć się w wodach jeziora, ale jej siostry nie pozwalają na to – Rusałka musi powrócić do świata ludzi, bo nie jest już jedną z nich. Nadchodzą służący Księcia. Szukają Ježibaby, ponieważ potrzebują jej pomocy. Księcia trawi bowiem ogromny smutek po tym, jak opuściła go tajemnicza narzeczona, którą miał poślubić. Być może leśna wiedźma zna sposób, który przywróciłby ich panu radość życia. Na te słowa zjawia się wściekły Wodnik, mówiąc, że to Książę opuścił swoją narzeczoną, zdradzając ją z Obcą Księżniczką, a tą narzeczoną jest jego córka – Rusałka. Widząc nadprzyrodzoną postać, służący uciekają w popłochu. Nimfy wodne rozpoczynają swoją codzienną zabawę, ale kiedy Wodnik opowiada im o smutnym losie ich siostry, ze wzruszenia milkną i znikają. Nad brzegiem jeziora pojawia się Książę – zdesperowany, na wpół oszalały, pełen wyrzutów sumienia. Przyszedł tu, by odszukać Rusałkę, bo bardzo chciałby, aby do niego wróciła. Nie może bowiem o niej zapomnieć. Zjawiwszy się, Rusałka zarzuca mu niewierność. Książę błaga ją o przebaczenie i choćby jeden pocałunek. Rusałka wyjaśnia mu, że nie może do niego powrócić, a jej pocałunek go zabije. Książę jest jednak nań zdecydowany. Bez Rusałki jego życie nie ma sensu, więc jedynie tym sposobem zazna spokoju. Rusałka całuje go więc i, objąwszy jego martwe ciało, znika w wodach jeziora.

________________________________________
* Czes. Ježibaba ‘Baba-Jaga; czarownica; jędza; wiedźma’.

„Rusałka” to jedna z najpiękniejszych czeskich oper. Czerpie z podań ludowych o nimfie wodnej, która, zakochawszy się w człowieku, zapragnęła przybrać ludzką postać. Zamienić w kobietę może ją tylko Ježibaba, leśna wiedźma (w tej roli Dolora Zajick), jednak ta oczekuje za to zapłaty: ma nią być piękny głos nimfy. Rusałka staje się kobietą, ale nie może wypowiedzieć choćby jednego słowa. Librecista wykorzystał temat, który posłużył między innymi Hansowi Christianowi Andresenowi do napisania „Małej syrenki”. Rusałkę w bajkowym przedstawieniu Met, wyreżyserowanym przez Ottona Schenka, specjalistę od wyjątkowo wiernych oryginałowi inscenizacji, zagra pierwszy sopran USA – Renée Fleming, a w rolę Księcia, którego pokochała nimfa, wcieli się polski tenor Piotr Beczała. Spektakl od dyrygenckiego pulpitu poprowadzi Yannick Nézet-Séguin.



Tłumaczenie i opracowanie: Bartłomiej Majchrzak.

Źródła:
1. Materiały promocyjne The Metropolitan Opera.
2. Materiały przygotowane przez artystów lub ich impresariów.
3. Piotr Kamiński, Tysiąc i jedna opera, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.
4. Józef Kański, Przewodnik operowy, wyd. 6., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1995.
5. Władysław Kopaliński, „Słownik mitów i tradycji kultury”, wyd. 4., Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991–1993.
6. Lucjan Kydryński, „Opera na cały rok. Kalendarium”, t. 1. i 2., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1989.

wstecz >>>